‘Volgens de app ben ik nu over tijd!’, schreef iemand laatst toen ze langer zwanger was dan 40 weken… Ook op de website van een grote kraamzorgorganisatie staat doodleuk dat je na 40 weken over tijd bent. Vreemd als je bedenkt dat de uitgerekende datum een schatting is én dat ongeveer de helft van de baby’s na de uitgerekende datum wordt geboren. Bovendien ben je regulier gezien pas over tijd of serotien na 42 weken zwangerschap. (bron)

Het is ook schadelijk, want je creëert onrust en ongeduld in een periode dat het juist zo belangrijk is om de rust te bewaren. Die onrust heeft niet alleen invloed op je beleving van de zwangerschap (en zoals we weten belemmert stress de aanmaak van geboortehormonen…), maar kan ook de aanzet geven tot het kunstmatig opwekken van de bevalling met alle eventuele gevolgen van dien (ingreep op ingreep op ingreep).

Het geloof dat je op de uitgerekende datum hoort te (zijn) bevallen is helaas erg wijdverbreid. We horen zo vaak dat aanstaande moeders rond de 40 weken overspoeld worden met berichten met de vraag of de baby er al is. En na die 40 weken neemt de bezorgdheid uit de omgeving toe, want stel je voor dat je uiteindelijk langer zwanger bent dan 42 weken… (zie ook hier) 

Ook veel zorgverleners beginnen al rond de 40 weken te praten over strippen of de bevalling kunstmatig opwekken, om maar te voorkomen dat de baby twee weken later (of zelfs één week later) nog niet is geboren. Zo las ik op de website van een verloskundigenpraktijk dat ze standaard met 40 weken strippen. Want dat voorkomt dat de baby er met 42 weken nog zit. Uit een groot onderzoek bleek dat bij strippen 10% eerder bevalt dan de controlegroep. Maar dat ging over vrouwen die ruim 41 weken zwanger waren en dus niet 40 weken. Deze praktijk legt dus zonder onderbouwing (en dus zonder informed consent) een protocol met veel impact op aan hun zwangeren. Immers door je aandacht te richten op het opwekken van de bevalling in plaats van het moment vanzelf te laten ontstaan (‘in verwachting te zijn’) verandert de gehele sfeer van je laatste dagen/weken zwangerschap en ligt verder medisch ingrijpen op de loer.

Maar waar komt het idee nou eigenlijk vandaan dat een zwangerschap 40 weken duurt?

Zoals bij zoveel geboortegerelateerde zaken, is er ook hier sprake van een oude hardnekkige traditie die lang geleden door medisch onderlegde mannen(!) is uitgevonden (in Mijn reis naar binnen beschrijven we hoe er decennialang ten onrechte vanuit werd gegaan dat een bevalling maximaal 14 uur mag duren, alleen maar omdat een arts dat ooit in de jaren vijftig zo had bedacht).

De mythe van de uitgerekende datum is bijna 300 jaar geleden ontstaan! In 1812 (!) liet een Duitse professor genaamd Naegele zich inspireren door de in 1744 (!) bedachte theorie van de Nederlandse arts Herman Boerhaave die op basis van een onderzoek onder (slechts…) 100 vrouwen had berekend dat een zwangerschap negen maanden plus zeven dagen opgeteld vanaf de laatste menstruatie duurde. Dokter Naegele nam deze regel over, maar het was niet duidelijk of die zeven extra dagen worden gemeten vanaf de eerste of de laatste dag van de menstruatie. Zonder duidelijke aanleiding werd op een gegeven moment de eerste dag van de laatste menstruatie de norm…

Er zitten nogal wat onduidelijkheden in deze berekening. Ten eerste is het onduidelijk waarom er vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie wordt gemeten. Ten tweede wordt er vanuit gegaan dat een cyclus regelmatig is, 28 dagen duurt en dat de ovulatie precies in het midden plaatsvindt, terwijl daar natuurlijk enorm veel variatie in zit. Ten derde is de theorie gebaseerd op een erg kleine populatie vrouwen, die allemaal onder toezicht van dezelfde dokter stonden, die (zeker in die tijd!) binnen zijn denkkader dacht. En: in de achttiende eeuw waren de omstandigheden (omtrent geboorte) compleet anders en bevielen vrouwen veel jonger dan nu. En – zoals we zometeen zullen beschrijven – een zwangerschap duurt langer als je ouder bent…

37 dagen verschil

Er vanuit gaande dat  je recht hebt op informed consent tijdens je bevalling, is het wel heel vreemd dat het zo moeilijk is om goede info te vinden over een normale zwangerschapsduur. Het vroeg bijvoorbeeld aardig wat (google) ploegwerk om op dit belangrijke onderzoek te stuiten, waarin de zwangerschapsduur werd gemeten vanaf de laatste ovulatie, en dus niet zoals standaard wordt gedaan vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie.

Uit dit onderzoek uit 2013 bleek dat de gemiddelde zwangerschapsduur vanaf de laatste ovulatie 38 weken en twee dagen is. Máár: er was sprake van een variatie van maar liefst 37 dagen (de zes te vroeg geboren baby’s werden niet meegenomen in het onderzoek)! Vanaf de laatste ovulatie duurden de zwangerschappen tussen de 247 en 284 dagen, oftewel tussen de 35 weken plus 2 dagen en 40 weken plus 4 dagen. Omdat al deze draagperioden normaal zijn, stellen de onderzoekers dan ook voor om het concept van de uitgerekende datum los te laten en bijvoorbeeld een datum vast te stellen waarvoor ongeveer de helft van alle vrouwen bevallen zou zijn. Het is veel realistischer om te spreken over uitgerekende periode dan over een uitgerekende datum. 

Verder bleken verschillende – tamelijk opmerkelijke! – factoren van invloed te zijn op de draagduur:

• oudere vrouwen dragen doorgaans langer
• het geboortegewicht van de moeder heeft invloed op haar draagduur als ze zelf moeder wordt: elke 100 gram extra kan zorgen voor een extra dag draagtijd als je zelf gaat bevallen
• als je zelf al eerder een lange zwangerschap hebt gehad, duurt een volgende zwangerschap waarschijnlijk ook langer
• als het embryo er langer over doet om zich in te nestelen verblijft de baby over het algemeen ook langer in de baarmoeder
• zwangerschappen waarbij de hoeveelheid progesteron pas relatief laat toenam, duurden gemiddeld twaalf dagen korter dan zwangerschappen waarbij de hoeveelheid progesteron vroeg steeg

Uit andere onderzoeken komen nog meer factoren naar voren die in verband lijken te staan met de zwangerschapsduur. Zo vermoedt men dat je langer zwanger bent:

• als je een hoger BMI hebt of meer aankomt in de zwangerschap (Halloran et al., 2012; Jukic et al., 2013; Oberg et al., 2013)
• als je een hogere opleiding hebt genoten (Oberg et al., 2013)
• bij je eerste zwangerschap (idem)
• als het een jongetje is (idem en Divon et al., 2002)
• als je meer stress ervaart naarmate de zwangerschap vordert (Margerison-Zilko et al., 2015)
  

  (bron)

Het is steeds weer hetzelfde verhaal: er worden gemiddelden op de zwangerschap en bevalling geplakt, en als je daar niet binnen valt, dan word je algauw medisch, met alle verdrietige gevolgen van dien. Terwijl: 

• de gemiddelden zijn gebaseerd op antieke, niet-goed onderbouwde theorieën
• als je naar het hele plaatje kijkt, dan is er sprake van een heel individueel verhaal met allerlei verschillende invloeden die jouw persoonlijke zwangerschapsproces beïnvloeden 

In ons nieuwe boek ‘Mijn reis naar binnen’ beschrijven we dat alles in de natuur haar eigen tempo en ritme heeft. Je kunt niet maanden vooruit plannen wanneer je aardbeien gaat plukken. Het moment dat ze rijp zijn is van zoveel factoren afhankelijk: het weer, de voeding, de plek, de soort plant etcetera. Hetzelfde geldt voor geboorte, je kunt onmogelijk weten wanneer het baby’tje rijp is om geboren te worden, en wanneer jouw lichaam er klaar voor is. Iedereen is anders en er spelen zoveel (innerlijke en uiterlijke) factoren mee die de draagduur bepalen… Juist in de laatste weken en dagen in de buik ontwikkelt de baby zich nog verder en worden er puntjes op de i gezet. Kun je erop vertrouwen dat je baby wordt geboren als jullie daar klaar voor zijn? 

Gerelateerd aan de nadruk op de uitgerekende datum is de angst voor te lang zwanger zijn. Want als je voorbij de 42 weken raakt dan zou de gezondheid van de baby gevaar lopen. Ook hier geldt dat het hele verhaal veel genuanceerder is dan de algemene beeldvorming en dan zorgverleners vaak vertellen. En dat komt dus om te beginnen al doordat 42 weken niet altijd 42 weken is! In een volgende blog gaan we onderzoeken hoe dat nou precies zit met serotiniteit (over tijd raken, voorbij de 42 weken), en hoe je als je langer draagt weloverwogen keuzes kunt maken op basis van de aan deze situatie gerelateerde risico’s en mogelijkheden (oftewel op basis van informed consent).